مهندسی مکانیک از قدیمی ترین و گسترده ترین رشته های مهندسی است که پیاده کننده علم
فیزیک به شمار می رود و با استفاده از مفاهیم پایه علم فیزیک و به تبع آن ریاضی به
بررسی حرکت اجسام و نیروهای وارد بر آنها می‌پردازد و با طراحی، ساخت و راه‌اندازی دستگاه‌ها و ماشین
آلات سروکار دارد مانند تهیه و ساخت دستگاه‌هایی که انرژی‌های مختلف را به
کار می‌گیرند. مهندسی مکانیک تا حدودی با علم مکانیک متفاوت است چرا که یک مهندس
مکانیک علاوه بر علم مکانیک باید بسیاری از علوم دیگر را یاد گرفته و بعضی از
هنرها را نیز کسب کند. این رشته به جز یک درس تک واحدی، تقریباً هیچ ارتباطی با
شغل مکانیکی ماشین ندارد. البته دانشجویان در این رشته با اصول طراحی و طرز کار
مکانیزم‌های مختلف به کار رفته در اتومبیل به طور اصولی و پایه‌ای آشنا می‌شوند
اما به تعمیر خودرو نمی‌پردازند. شاید بتوان گفت که رشته مهندسی مکانیک
، رشته تحلیل و طراحی سیستم‌های دینامیکی و استاتیکی است و هم‌پوشانی‌هایی با رشته
هایی همچون مهندسی هوافضا، مهندسی کشاورزی (ماشینهای کشاورزی)،
مهندسی خودرو، مهندسی راه آهن (ماشینهای ریلی)، مهندسی
پزشکی (بیومکانیک)، مهندسی مکاترونیک داراست و نیازمند درک عمیقی
از مباحثی همچون مکانیک، سینماتیک، ترمودینامیک، دانش
مواد، تحلیل سازه ها و الکتریسیته است .
زمینه‌های فعالیّت مهندسی مکانیک به طور جامع‌تر عبارت‌اند از:
- طراحی ماشین‌ها و دستگاههای ساخت و
تولید مواد گوناگون، تجهیزات دوار، موتورهای درون‌سوز، >موتور جت و موتور موشک، مخزن‌های تحت
فشار، رآکتورهای شیمیایی و رآکتورهای هسته‌ای، مبدلهای حرارتی ، سامانه‌های لوله‌کشی،
وسیله‌های نقلیه، تجهیزات حمل مواد مانند تسمه‌نقّاله ها، رباتها و …
- تحلیل
خستگی، خزش و شکست دستگاه‌ها، روش اجزاء
محدود و دینامیک سیالات محاسباتی، و …
.
- آزمایش های کیفیت، بهبود عملکرد و
قابلیّت اطمینان فراورده‌ها، دستگاه‌ها و فرایندها
- زمینه فرایندهای ساخت و تولید مانند
فرایندهای ماشینکاری سنتی، فرایندهای ماشینکاری غیر
سنتی، فرایندهای شکل‌دهی شامل شکل‌دهی ورقی و حجمی و … .
- زمینه‌های نوین مانندفناوری نانو، سیستم‌های
میکرو الکترومکانیکی و… .
- همکاری با مهندسان دیگر رشته‌ها (مانند
مهندسی عمران، برق، شیمی و …) به منظور طراحی واحدهای تولیدکننده
فعالیت در رشته مهندسی مکانیک بسیار متنوع است و در نتیجه دانشجوی علاقه‌مند به کارهای تئوریک می‌تواند
با انتخاب این رشته در بخش‌های نظری و تئوری فعالیت کند و هم دانشجوی خلاق و علاقه‌مند
به طراحی و ساخت وسایل و دستگاههای مختلف می‌تواند در این رشته موفق باشد. اما
بدون شک یک مهندس مکانیک موفق کسی است که به یاری دو بال علم و عمل پیشرفت کند.
چشم‌انداز شغلی مهندسان مکانیک، امیدبخش و بااستحکام است. مهندسان مکانیک از گذشته
تا به امروز، بیشتر در بخش‌های صنعتی مانند هوا فضا، خودروسازی، واحدهای شیمیایی،
رایانه و الکترونیک، ساختمان‌سازی، انرژی، مشاوره مهندسی و … فعالیت می کنند. هم‌چنین صنعت پزشکی و
داروسازی یکی دیگر از حیطه های فعالیت آنان است که در آن نیروها و دانش‌های زیستی
را در هم می آمیزند.